Stawianie sobie celów to naturalna część naszego rozwoju. "Zacznę regularnie ćwiczyć", "Nauczę się nowego języka", "Pójdę na kurs tego albo tamtego" – któż tego nie zna? Równie naturalna wydaje się potrzeba podzielenia się naszymi celami z innymi – naturalna i podstępna, jak się okazuje.
Fascynująca natura celów i nasze mylne intuicje
Okazuje się bowiem, że ta pozornie pomocna praktyka (pomocna, bo robimy to w celu uzyskania od innych wsparcia i motywacji) może znacząco zmniejszać nasze szanse na sukces. Badania psychologiczne wskazują, że publiczne dzielenie się celami często działa przeciwko nam, uruchamiając szereg nieoczekiwanych mechanizmów w naszym umyśle. Co takiego zachodzi w naszych głowach i dlaczego lepiej nabrać wody w usta, gdy chodzi o nasze cele i zamierzenia?
Złudzenie progresu: jak nasz mózg oszukuje nas samych
Mechanizm przedwczesnej nagrody
Kiedy publicznie ogłaszamy swoje cele, w naszym mózgu zachodzi interesujący proces. Badania Petera Gollwitzera wykazały, że samo podzielenie się ambitnym planem wywołuje w nas poczucie częściowego spełnienia. To tak zwane “złudzenie progresu” – nasz umysł rejestruje pozytywne reakcje otoczenia jako formę sukcesu, mimo że nie wykonaliśmy jeszcze żadnego konkretnego działania.
Neurobiologia motywacji
Kluczową rolę odgrywa tu układ nagrody w naszym mózgu. Pozytywne reakcje otoczenia wywołują wydzielanie dopaminy – tego samego neuroprzekaźnika, który motywuje nas do działania. Paradoksalnie, przedwczesne otrzymanie tej nagrody może znacząco osłabić naszą motywację do realnego wysiłku.
Społeczna presja i lęk przed oceną
Publiczne ogłoszenie celu wprowadza dodatkowy wymiar presji. Nasz umysł, który naturalnie ma tendencję do nadmiernego skupiania się na aspektach negatywnych (inklinacja negatywna), zaczyna intensywniej analizować potencjalne porażki i ich społeczne konsekwencje.
W praktyce uruchamia to szereg mechanizmów:
- Zwiększoną świadomość zewnętrznej oceny
- Wzmożoną samokrytykę
- Tendencję do unikania ryzyka
- Lęk przed rozczarowaniem innych
To zaś sprawia, że możemy zacząć obawiać się potencjalnej porażki w realizacji naszego celu i przez to będziemy dążyć do niego z mniejszą motywacją – to mechanizm, często nieuświadamiany, który ma chronić naszą samoocenę. A to nie wszystko: w takiej sytuacji może też wystąpić samoutrudnianie – to kolejny mechanizm obronny, przez który będziemy bombardować realizację własnych celów i je porzucimy: na wszelki wypadek, właśnie po to, żeby nie rozczarować się, gdyby i tak nam się nie udało.
Co robić? Działaj w ciszy, ogłaszaj rezultaty
Badania BJ Fogga z Uniwersytetu Stanforda sugerują skuteczniejsze podejście, oparte na małych, konsekwentnych krokach:
- Dekonstrukcja celu: Rozbij duże zamierzenie na mniejsze, mierzalne etapy
- Dyskrecja w działaniu: Skup się na realizacji, nie na komunikowaniu
- Koncentracja na procesie: Doceniaj każdy mały krok do przodu
- Świadome świętowanie: Celebruj realne osiągnięcia, nie same zamiary
Uważność: Świadome zarządzanie celami
Praktyka uważności może być cennym narzędziem w realizacji celów. Pozwala nam:
- Rozpoznawać automatyczne wzorce myślowe
- Świadomie wybierać momenty dzielenia się postępami
- Utrzymywać focus na procesie realizacji
- Efektywniej regulować emocje związane z wyzwaniami
Nowa perspektywa na dążenie do celów
Zrozumienie mechanizmów psychologicznych stojących za potrzebą dzielenia się celami pozwala nam świadomie wybierać skuteczniejsze strategie działania. Zamiast szukać zewnętrznej walidacji, warto skupić się na budowaniu wewnętrznej motywacji i systematycznym działaniu.
Pamiętajmy, że realizacja celów to przede wszystkim osobista podróż. Najtrwalsze zmiany często zachodzą w ciszy, z dala od społecznego rozgłosu, a największą satysfakcję przynoszą nie deklaracje, lecz realne rezultaty.
Nie przegap nigdy takich treści – zapisz się do newslettera ⤵️
Źródła:
/ Bargh, J. A., & Chartrand, T. L. (1999). The unbearable automaticity of being. American Psychologist, 54(7), 462-479.
/ Baumeister, R. F., Bratslavsky, E., Finkenauer, C., & Vohs, K. D. (2001). Bad is stronger than good. Review of General Psychology, 5(4), 323-370.
/ Cacioppo, J. T., & Gardner, W. L. (1999). Emotion. Annual Review of Psychology, 50, 191-214.
/ Fogg, B. J. (2019). Tiny Habits: The Small Changes That Change Everything. Houghton Mifflin Harcourt.
/ Gollwitzer, P. M., Sheeran, P., Michalski, V., & Seifert, A. E. (2009). When intentions go public: Does social reality widen the intention-behavior gap? Psychological Science, 20(5), 612-618.
/ Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
/ Kahneman, D., & Tversky, A. (1984). Choices, values, and frames. American Psychologist, 39(4), 341-350
Zdjęcie okładka: Tim Mossholder / Unsplash